Premio OzieriPremio Ozieri di Letteratura Sarda 
TESTO

Una die chi nudda pensamentu
fippo cassande in sa campagna fritta,
in badde a su biancu Gennargentu
armau de fusile e de zucchitta,

cando, de improvvisu unu lamentu
intendo: "Nade, o ziu, sa faschitta
azzudaes a prendere a Larentu,
ca non podet istringher sa sochitta?"

Mi vorto: unu pizzinnu, una pizzinna,
frad'e sorre, iscurtos, istrazzaos,
chi che fozzas a bentu fin tremende,

prontu haian su garrigu 'e sa linna,
ma, ca fini de frittu cancaraos,
in disisperu fini pro la prende,

II

"Oh! Mischinos, inoghe ite fachies,
lontanu, goi tardu e goi frittu?
A bidda lestros pritte non fughies?"
Dimando, e s'omineddu, prus mannittu,

birgonzosu rispondet: "Lu vidies,
o ziu, chi nos hamus in su littu
custa linna chircau... a nos prendies
sa faschedda, ca nois hamus frittu?"

"Sezis minores, chie t'hat mandau?
Bella conca de mama e babbu tuo!"
E mirande sa linna ch'in sa terra

tra sas ispinas haian chircau
mi rispondet (pranghian totas duos):
".Mama est maladia e babbu est in sa gherra".

III

A su tristu lamentu 'e sos minores
sa campagna prus fritta est diventada;
muilande su ventu su dolore
s'est pesad'a contare in sa contrada.

E deo happ'intesu tantu amore,
tantu chi mind'est s'anima prenada
pro duas creaturas senza errore
chi fin suffrinde pena ismisurada;

e las happ'abbrazzadas e a su coro
istrintas e precadu happo su ventu
chi s'esseret firmau e a s'insoro

babbu lontanu no aret contau
de sos fizzos su miseru lamentu.
Piedosu, su ventu s' est firmau.

COMMENTO

Poesia chi, sena duda peruna, deghet a un'antologia pro pitzinnos (leada dae su Prèmiu de su 1957). In sas baddes de su Gennargentu si unu catziadore s' est àpidu cun unu piseddu e una pisedda custrintos a fàghere linna pro iscaldire sa domo issoro ue est abarrada sa marna malàida. B' at de si nd'apenare galu de prus cando benimus a ischire, pitzinneddos est a tesu, in gherra. Acò chi, cun versos lèbios e dìligos, su poeta pregat su bentu, pro chi non oche leet a su babbu sos pìbios lastimosos de cuddas criaduras. Su bentu sessat de botu.

GLOSSARIO

Cassande: "Mentre Cacciava"

Gerùndiu de su verbu cassare. "cacciare". Duas cosas cherent acraridas faeddende de custu verbu: 1) sa forma de su gerùndiu in -ande est tìpica de sa zona linguìstica de su poeta, ue costumant a tènnere semper tres coniugatziones, -are, -ere, -ire, e tres gerùndios diferentes: -ande, -ende, -inde. 2) su verbu protzedit dae su cadalanu cassar, che a su sostantivu chi est cassa

Tziu: "Zio"

Cantas bortas, in custos iscritos, ais bidu paràulas cun su -tz- chi in sa féleddada bostra currispondet a una -t-, che a custu esernpru tziu = tiu. Ma nde podimus fàghere àteros: matzalmata, petzalpeta, pratza/prata, tzudda/tudda. In sa norma ortogràfica est lògicu chi tocat de fàghere unu sèberu ebbia, duncas si ponent a pare totu sos resurtos e s'iscriet de una manera. In su casu nostru, dae su latinu THIUS benint totu sas formas cun t- (tiu) cun tz- (tziu) e c1.m th- (unu sonu aspiradu chi s'agatat finas in s'inglesu). Pro uniformidade amus a iscrìere tziu, ma a lu lèghere est un'àteru contu, e ognunu a sa manera sua.

Prendere: "Legare, Attaccare"

Un'àteru latinismu a sa base de custu verbu, PREHENDERE. Su partitzìpiu passadu de custu verbu latinu, PREHENSUS, at dadu in paritzas limbas su chi in sardu li naramus presone: italianu prigione, ispagnolu prisi6n, s'inglesu e su frantzesu prison. Sos chi non connoschent bene sa limba sarda impitant ligare pro prèndere.

Cancarados: "Intrizziti, irrigiditi"

Dae cancarare, derivadu de parte sua de càncaru "granchio, spasmo". Protzedit dae s'italianu canchero e non dae su latinu CANCER comente carchi istudios aiat ipotizadu. Su de pensare a su càncaru "granchio" faeddende de maladias e tumores, tenet cajones particulares: ca custas buas, gasi comente las bidiant sos antigas, fiant semper inghiriadas dae venas chi pariant difatis sas francas de unu càncaru. Calicunu imbetzes pensat chi gasi comente su càncaru a dae chi aferrat una cosa la mantenet cun fortza fèrrina e no l'iscapat, gasi etotu cussu male malu s'atacat a sa carena. In s'espressada "sas manos cancaradas" est comente a nàrrere sas manos che su càncaru, chi non tenet sa matessi capatzidade de mòvere sos pòddighes de unu cristianu.

Malàdia: "Malata"

Calicunu, a seguru, si diat pòdere ispantare leghende custa forma diferente cunforma a cussa chi a s'avesu connòschet e pronùntziat: malàidu. Pro cumprèndere ite at sutzessu bastat de averiguare s'ètlmu latinu chi est MALEHABITUS {MALE + HABEO est a nàrrere chi s'agatat in su male, chi tenet male). Cun su tempus, custa forma s'est mudada in sardu, dende regulare malàidu {sa -B- est ruta e sa -T- de -ITUS est devènnida -d-). Sa forma regulare est duncas malàidu. Malàdiu est un'intreveradura de sìllabas, est a nàrrere unu mudòngiu de positzione: sa chi fiat a pustis colat a primu e a s'imbesse. In linguìstica si narat metàtesi, fenòmenu, si bi pensamus, chi cumbinat in su faeddu finas de sas criaduras a dae chi narant trighe pro tigre o cando, pro nche torrare in sardu unu faeddu italianu, a bortas mudamus s'òrdine sillàbicu: còdumu pro nàrrere còmudu. Sa norma, sende chi sighit semper sa ghia etimològica, cussìgiat de iscrìere sa forma sena metàtesi (bidru e non birdu, pedra e non perda etc.), francu in sos casos in ue sa metàtesi est camuna a totu sas variedades (freàrgiu, intreu etc.).

Ventu: "Vento"

Sa variedade de su poeta est "conservativa" comente diant nàrrere sos linguistas, ca mantenet, sena los tocare a manera fonètica, sos sonos de s'ètimu latinu dae ue protzedit. In custu casu sa v (<VENTUS), chi a nàrrere sa beridade, sos latinos lòmpidos in Sardigna non la pronununtziaiant comente est in s'italianu, ma belle che a una u. Difatis, sende chi custa u fiat sonu labiale, pronuntziadu cun sas lavras, in su prus de sas variedades est devènnida una b, cunsonante labiale apuntu. Sa norma ortogràfica, pro cajone de difusione, at apostivigadu s'impreu de b- in s'iscritura. Sos chi pronùntziant vdepent ebbia impilare unu mèdiu de letura diferente, pro non pèrdere sa variedade issoro ma respetende s'uniformidade de sa grafia sarda.

Torna all'inizio del contenuto